Paduarsana

Berbagi Tentang Semua Hal

Category Archives: Satua Bali

Satua Bali: Men Sugih Lan Men Tiwas


Ada katuturan satua Men Tiwas teken Men Sugih. Men Tiwas buka adane Ia mula tiwas pisan. Gegaene tuah ngalih saang kaalase. Kerana Ia tuah megae ngalih saang, apa tuara gelahanga. Kadirasa baas lakar jakan jani Ia tuara ngelah.

Image by: Wiracarita Bali

Yadin Ia tiwas buka keto nanging solahne melah, demen ia matetulung, jemet maturan, lan setata mabikas sane beneh. Len pesan teken Men Sugih. Men Sugih mula saja buka adane Ia sugih pesan nanging bikasne jele. Sombong, demit, jail teken anak tiwas, miwah setata mabikas jele.

Sedek dina anu ritatkala Men Tiwas nyakan, ia tusing ngelah api. Kemu lantas Ia ka umah Men Sugihe ngidih api.

“Mbok mbok ngidih ja tiang apine” keto Men Tiwas makaukan

“Ngujang nyai mai ngdidih api? Kanti api nyai sing ngelah?” keto pasutne Men Sugih sada bangras pesu uling jumahan umahnee.

“Tiang lakar nyakan mbok nanging tusing ngelah api jumah”

“Nah lakar kebaang nyai api, kewala opin malu ngaliin kutu disirah wakene. Aliin nganti kedas sirah wakene nyanan baanga ja upah baas acrongcong” keto pesautne Men Sugih. Nyak lantas Men Tiwas ngaliin kutune Men Sugih nganti tengai mare suud. Men Tiwas lantas baanga upah baas acrongcong teked jumahne baase ento jakana. Sesampune Men Tiwas mulih, Men Sugih nyiksikin sirahne lan bakatanga kutu aukud. Gedeg basange Men Sugih kerana makatang kutu aukud. Kemu lantas Ia ka umah Men Tiwase.

“Eh Nyai jelema tiwas, tolih ne wake makatang kutu aukud di sirah wakene. Mai jak baase ne baang wake busan!” keto Men Sugih ngomong neked jumahne Men Tiwas.

“Baase busan suba bakat jakan tiang mbok” Men Tiwas nyautin.

“Nah ento suba mai aba, kadong ja suba dadi nasi!” lantas Men Sugih nyemak baase ane lakar lebeng dadi nasi ento.

“Nyai masi busan ngidih api teken wake, jani saange ne misi api ene jemak wake aba mulih!” Men Sugih merondong nasine Men Tiwas ane makiken lebeng lan saange ane misi api abane ke umahne. Men Tiwas tusing ngidaang ngomong apa. Ia tuah ngidaang bengong ningalin tingkahne Men Sugih sambilanga naanang basangne seduk.

Buin manine Men Sugih nundenin Men Tiwas ngopin nebukang padi lan nyanjiang upah baas duang crongcong. Men Tiwas nyak nebukang padine Men Sugih. Nganti tengai mare ia suud lan baanga upah baas duang crongcong teken Men Sugih. Sesampune Men Tiwas mulih, Men Sugih maliin baasne lan bakatanga latah dadua. Gedeg pisan Men Sugih lantas Ia kemu ka umah Men Tiwase lakar nuntun Men Tiwas.

“Eh nyai Men Tiwas, mula saja nyai tusing bisa magarapan. Ibi tunden ngaliin kutu tusing kedas. Jani tunden nebuk padi, ne tolih wake maan latah dadua. Kerana nyai tusing melah nyemak gae, jani mai aba baase ane wake baang teken nyai I nuni semeng!” keto omongne Men Sugih dawa malemad.

“Kenkenang tiang nguliang mbok, baase suba jakan tiang lan mekiken lebeng” Men Tiwas mesaut.

“Nah ento suba mai aba!” Men Sugih merondong baase ane mekiken lebeng ke umahne. Men Tiwas engsek atine ningalin tingkah Men Sugihe buka keto. Sing kerasa ngetel yeh paningalane ngenehang basang seduk uli semengan tusing misi apa, jani buin kajailin olih Men sugih.

Terima kasih: Kalender Bali, Wiracarita Bali.
Sedek dina anu Men Tiwas kemu ka alase ngalih saang teken paku. Sedek iteha ngalih paku di bet-bete saget teka kidang kencana.

“Eh Men Tiwas, apa kaalih ditu?” keto Sang Kidang metakon. Men Tiwas makesiab nepukin ada kidang bisa ngomong.

“Tiang ngalih saang teken paku nika jero Kidang” pesautne Men Tiwas sada ngejer.

“Anggon gena ngalih keketo?”.

“Lakar adep tiang nika, yen ada sisa wawu ja anggen tiang jumah”.

“Eh Men Tiwas, yen nyai nyak nyeluk jit nirane, ditu ada pabaang nira  tekening nyai!”. Men tiwas lantas nyak nyeluk jit kidange ento. Mara kedenga limane bek misi emas. Kendel pesan Men Tiwas maan mas bek pesan. Mara konanga Men Tiwas lakar ngaturang suksma teken Sang Kidang, lautan Sang Kidang suba ilang.

Men Tiwas ngaba emase ento mulih. Prejani Men Tiwas dadi anak sugih. Ia teken pianakne mekejang nganggo bungah dugase mablanja ka peken. Men Sugih iri ningalin Men Tiwas lan pianakne makejang makronyoh nganggo mas. Kisi-kisi ia matakon teken Men Tiwas.

“Men Tiwas, dija nyai maan emas kene ebekne?”

“Kene mbok, ibi tiang ngalih saang teken paku. Saget teka kidang bisa ngomong nunden nyelek jitne. Nyak lantas tiang, mara kedeng adi bek limane misi emas” keto Men Tiwas nyatuaang undukne ibi. Ningeh satuane Men Tiwas buka keto, ngencolang ia mulih lan mapanganggo buka anak tiwas. Men Sugih lantas kemu ke alase lan manyaru buka anak tiwas. Teka lantas Sang Kidang lan nakonin Men Sugih.

“Eh jadma tiwas ngudiang nyai ditu krasak-krosok? Apa kaaliah?”.

“Uduh jero Kidang, tiang niki durung ngajeng. Awinan nika tiang driki ngalih saang lan paku lakar adep tiang lan pipisne anggon tiang meli baas” Men Sugih melog-melogin Kidang Kencana.

“Lamun keto lan seluk jit nirane, ditu ada pabaang nira”. Nyak lantas Men Sugih nyelek jit kidange ento. Kendel pesan kenehne kadenanga lakar maan mas. Nanging pas seluka jit kidange, Sang Kidang ngijemang jitne. Men Sugih paida abana ka dui-duine nganti awakne telah matatu.

“Uduh tulung tulung! Tiang kapok, tiang kapok!” keto Men Sugih makuuk kesakitan. Mare neked di pangkunge mare elebanga Men Sugih. Men Sugih tusing nyidaang naanang sakit lantas ia pingsan. Disubane ingetan megaang ia mulih. Teked jumahne ia gelem keras lantas ngemasin ia mati.

Yen iraga dadi manusa mangda ten sekadi Men Sugih. Bikasne jele, iri ati, demit, lan setata nyailin anak lacur. Yadin iraga sugih, nanging iraga tusing dadi mabikas serasa ngisi gumi. Patutne iraga eling lan setata matetulung teken anak sane lacuran mangda kasugihan iraga maguna.

I Lasan


Dugase i malu kacerita di gumine konden ade jelema, mara ade taro tekening buron dogen. Gelising satua kacerita Ida Betara Indra tedun ka marcapada sekancan beburone uli ane cenik nganti ane gede makejang mepunduh dadi abesik lakar madingehang napi pacang kawedar olih Betara Indra. Suba jangkep beburone teka. Betara Indra lantas mangandika.

“Cai buron ajak mekejang, buin kesep di gumine ene lakar ade jelema, ento pikardin Ida sane jati luih tur pradnyan. Dini di gumine lakar idup bareng-bareng. jelema ento keliwat dueg, apang cai ajak mekejang tusing kalah baan i jelema jani gelah pacang maicanin cai ajak mekejang kesaktian pada abedik. Sakewala ingetang, yen dadi baan eda cai anggona tidong-tidong kesaktian caine ento!”

Ningeh keto makuug burone pada girang. Betara indra lantas nibakang tirta ka sekancan baburone. jani makejang burone sakti. Saih I Gajah, I Macan, I kebo, tur burone ane gede-gede makejang ngelah bayu gede. Saih I Lelipi, lipan, celedu tur ane lenan mekejanng ngelah upas. Makejang burone ngelah kesaktian ane malenan. usan keto Betara Indra raris mewali ke swargan, tur para burone pada mulih ngalih alasne padidi-padidi.

kacerita dugas ento ada masih buron ane sing teka ke parumane. Ia madan I Lasan. Mula I Lasan buron lengit pesan, tuara taen rungu teken timpal setata ngenehang ibane pedidi. kacerita di gumine suba ade jeleme. dugas ento ada kone jelema celapat-celapat di tengah alase. jelemane ento nepukin I Lelipi diduur batune, ngenggalang kone jelemane ento melaib. Saget jeto nengok kone I lelasan.

“Mihh… Dewa ratu!!! Cai Lipi nguda cai tusing melaib. icang mara takut pesan ningalin burone gede ento, jeg soleh pesan gobane!”

Mesaut I lelipi, ” ento tidong buron, ento jelema adane. saewala icang tusing takut, karana icang ngelah upas!”

“Uli dija cai maan upas?”

I Lelipi lantas nyeritayang unduk paruman burone marep Betara Indra. I lasan nyesel tusing teka diparumane. Suba keto mulih kone I Lasan. Tengah jalan saget ada jelema mentas, ngrepak i lasan melaib pati kaplug jejeh atine tur takut tusing bisa melanin dewek kerana ia tuara ngelah kesaktian. Ento mekrana lelasane yen nepuk jelema pakresek melaib rengas tur takut. Keto upah i lasan, buron males ngenehang iba pedidi. Idupne setata takut tur tusing melah pejalane.

Sumber: Kumpulan Satua Bali Jilid 2

I Kedis Gelatik


Ade tuturan satua kedis gelatik ajake nyama nyamane ane ngelah sebun di garasi. Dina anu, meme bape i kedis gelatik makeber ngalain sebunne ngalih amahan bange ken panak panak ne, jek kakaina panak panakne ento pedidian.

Buin kejepne Bapa Gelatik mebalik kesebunne.

“Ade ape ne?” petakon Bapa Gelatik, “nyen ane nyakitin cai cening? adi masemu takut keto!”

“Imi, Bapa,” panakne masaut, “ada raksasa gede tur jele mara teka ngenahne galak muah aeng, ye ningalin sebunne ene nganggon matane ane gede. Tiang takut gati!”

“Sajan?” Bapa Gelatik metakon buin, “Kija lakuna magedi ye?”

“Anu … kemu je asane pa!” panak-pamak gelatik mesaut.

“Nah antosan dini!” pituduh Bapa Gelatik, “lakar uber bape ye, de getap nah cening, lakar cak cak bape ye.”

Disubane neked di pengkolan ane katuju, sujatine ditu ade singa ane sedek majalan.

Sakewala i Bapa Gelatik sing takut. Iye mekeber tur enceg di tundun ne i singa lantas majeritan. “Anak ngujang cai mare teka ke sebun cange,” petakon i Bapa Gelatik, “Ngujan cai ngaru ngaruin panak-panak cange?” I singa sing ngerunguang lantas buin majalan.

Ento makada i Bapa Gelatik buin gedeg tur ngerasang majeritan. “Anak cai sing ada urusan ditu nawang! yen buin tawang cang ci kemu,” betne, “nah tingalin dogen nyanan buin yang nak sujatine sing bekite ngetoang,” ye buin mamunyi tur menekang batisne abesik, “yang lakar ngelungan tundun caine aji batis yange.”

Suud ento i Bapa Gelatik buin mewali ke sebunne.

“Nah sube peragat cening,” buin ye mamunyi, “Bapa sube nyak cak raksasane ento. Sing bani apa ye buin mai.”

 

 

 

%d bloggers like this: